De toelatingsproef voor arts, en wat er nu eigenlijk aan scheelt

De slaagkansen voor de toelatingsproef voor arts en tandarts zijn sociaal ongelijk verdeeld. Het toelatingsexamen benadeelt onder meer meisjes en kandidaten met een andere thuistaal. "De deelnemers en geslaagden behoren tot een erg elitaire groep", stellen onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) vandaag in De Tijd, De Standaard en Het Nieuwsblad.

Zo staat het op de site van De Morgen, onder de titel 'Toelatingsproef voor arts en tandarts benadeelt meisjes'. De meisjes zijn blijkbaar belangrijker dan de kandidaten met een andere thuistaal, want de eersten worden al vermeld in de titel, de laatsten pas in de inleiding. Verderop in het artikeltje gaat het over de het opleidingsniveau en het beroep van de ouders, en de vooropleiding van de deelnemers. Op welke manier meisjes en kandidaten met een andere thuistaal benadeeld worden, is niet vermeld.

Slotzin:

De voorzitter van de examencommissie ziet het probleem en overweegt het examen aan te passen.

Het artikel is een korte weergave van wat de onderzoekers van de VUB in drie andere kranten gezegd hebben. Het is dus interessant om de drie bronnen te vergelijken.

De Tijd

Op de site van De Tijd vond ik het twee keer. In het betalende gedeelte is de titel 'Sociale achtergrond bepaalt slaagkans toelatingsproef artsen'. Het gratis artikel heet 'Slaagkansen toelatingsproef arts 'erg ongelijk verdeeld'. De beschrijving van de deelnemers is iets uitgebreider dan in De Morgen. Verder komt ook het profiel van de geslaagden aan bod, want ook daar zijn de sociale verhoudingen zeer ongelijk: hoe beter de economische situatie, hoe hoger de punten. De sociale scheeftrekking is volgens de onderzoekers te wijten aan het belang dat de toets hecht aan het Nederlands. Het is dan ook daar dat jongeren met een niet-Nederlandstalige achtergrond in de problemen komen. Over de nadelen voor meisjes geen woord meer.

Wat de voorzitter van de examencommissie ervan denkt, staat niet in het gratis artikel.

De Standaard

In De Standaard is de titel het omgekeerde van die in De Morgen: 'Jongens bevoordeeld bij toelatingsexamen voor arts'. Volgens de inleiding benadeelt het toelatingsexamen meisjes en kandidaten met een andere thuistaal. Verderop wordt dat nog wat explicieter:

Meisjes hebben de helft minder kans op slagen dan jongens. Wie thuis geen Nederlands spreekt, heeft een nog lagere slaagkans. Ook de sociale verschillen spelen een belangrijke rol. Bovendien concluderen de onderzoekers dat het examen hoe dan ook extreem moeilijk is en dat veel meer kennis wordt verwacht dan wat je in het middelbaar studeert.

Bij De Standaard komt de voorzitter van het toelatingsexamen geneeskunde ook nog uitgebreid aan het woord.

Himpens geeft wel toe dat de vorm van het examen meer geschreven is voor jongens dan voor meisjes. Jongens gokken immers sneller. Meisjes zijn bij twijfel eerder geneigd om de vraag dan open te laten. De voorzitter van het toelatingsexamen erkent de problematiek en toont zich bereid om binnen het decreet het examen bij te sturen.

Het Nieuwsblad

Het Nieuwsblad heeft net als De Tijd vooral oog voor de situatie van meisjes: 'Toelatingsexamen voor arts benadeelt meisjes'. Het is het kortste artikel van de drie, maar lijkt van opzet in hoofdzaak een samenvatting van wat er ook in De Standaard staat. In het citaat van Himpens is het door faalangst dat meisjes de vraag open laten, wat nog iets specifieker is dan twijfel. De bereidheid om het examen bij te sturen, moet blijken uit een direct citaat:

‘Als er twee mogelijke antwoorden zijn, dan gokken jongens. Meisjes hebben meer faalangst en laten die vraag open. Met dat gegeven moeten we rekening houden.’

Eigen bedenkingen

Blijkbaar is het toelatingsexamen voor arts en tandarts elitair. De deelnemers komen uit een beperkt segment van de samenleving, en wie slaagt, komt voornamelijk uit een beperkt segment van dat beperkt segment. Hoewel de kandidaten met een niet-Nederlandstalige achtergrond de kleinste slaagkans hebben, is het vooral het nadeel voor de meisjes dat de lezers naar het artikel moet lokken. Je zult maar een meisje met niet-Nederlandstalige ouders zijn dat arts wil worden - maar dat is al te veel nuance voor een (online) krantenartikel.

Aan de inhoud van het examen wordt niet veel aandacht besteed. Alleen De Tijd gaat erop in, terwijl juist daar het nadeel voor de kandidaten met een niet-Nederlandstalige achtergrond zit: je moet teksten lezen in moeilijk medisch jargon. Meisjes worden benadeeld doordat het examen 'te moeilijk' is: bij twijfel laten ze de vraag over. Zo'n moeilijk examen zou hen nochtans moeten bevoordelen, zeker aangezien het volgens Himpens binnen het leerplan past. Meisjes blijken namelijk meer gemotiveerd, en ze halen betere resultaten op school - of dat is toch de populaire interpretatie van onderzoek naar schoolresultaten. Je kunt kritiek hebben op dat soort interpretaties (de onderzoekers benadrukten zelf dat het geen 'boy problem' was en dat ook bepaalde groepen meisjes kwetsbaar zijn), maar het is vreemd dat geen enkele journalist er in deze context aan dacht.

De journalisten in de vier besproken artikels verschuiven de aandacht naar hoe jongens bevoordeeld worden, of hoe meisjes benadeeld worden. In tweede instantie hebben ze ook oog voor degenen die thuis geen Nederlands spreken. Dat zijn bovendien de leerlingen die in het middelbaar al minder geneigd zijn of gemotiveerd worden om wetenschappen te studeren, wat de discriminatie nog vergroot. Ook daar ging geen enkele journalist op in. 

Maar de voornaamste conclusie ligt volgens mij nog op een heel ander vlak. Dat de kandidaten uit een beperkt segment van de samenleving komen, daar kan de opleiding zelf waarschijnlijk weinig aan doen. Maar we hebben het over de opleiding van mensen die in andere mensen zullen snijden, die in sommige gevallen letterlijk zullen beslissen over leven of dood. Dat daarvoor de kandidaten geselecteerd worden die zomaar gokken als ze iets niet weten, is volgens mij te gek voor woorden, en daar had al lang iets aan moeten gebeuren!