'Schuldbewust' Haribo genereert golf van racistische verdachtmakingen

Snoepjesfabrikant Haribo laat weten dat ze hun Skipper Mix aanpassen. Dat zakje moet een reis rond de wereld verbeelden. Het niet-westerse gedeelte van de wereld wordt vertegenwoordigd door snoepjes die aan primitieve Afrikaanse, Aziatische en inheemse Amerikaanse kunst doen denken. Heel wat klanten klaagden op sociale media aan dat het volgens hen om racistische karikaturen ging. Haribo deed er een maand over, maar besloot uiteindelijk om de zwarte gezichtjes uit de Skipper Mix te halen.

De nieuwsmedia hielden zich allemaal braaf aan het persbericht, en zijn opvallend gelijkgezind in hun eenzijdige verslaggeving. 'Racistisch' staat overal tussen aanhalingstekens, bijvoorbeeld. Je kunt aanvoeren dat er geen veroordeling is wegens racisme en dat het in een juridische context dus om vermeend racisme gaat. Maar dan nog. Zelfs al wil je als krant niet zelf beweren dat de snoepjes racistisch zijn, dan nog horen die aanhalingstekens niet thuis in een zin als "De snoepjes worden als 'racistisch' ervaren". Taalkundig houdt dat niet eens steek.
In de topzoekresultaten op Google staat dat woord maar één keer niet tussen aanhalingstekens: op de Vlaams-radicale blog golfbrekers.be. Zij zetten de aanhalingstekens ergens anders.

Zou er iets geïnsinueerd worden misschien?!

In de verschillende - korte - artikeltjes wordt de stille verdachtmaking wat explicieter. Een enkele keer wordt een van de klagende Twitteraars genoemd, bijna overal elders komt alleen Haribo zelf aan het woord. Hun uitleg volgt het vaste stramien van de valse verontschuldiging: het was onze bedoeling niet, maar we willen toch tegemoetkomen aan de klachten. Voor wie niet weet wat een valse verontschuldiging is: of het je bedoeling was of niet, dat doet er niet toe. Als een dronken bestuurder je kind omver rijdt, dan was dat ook de bedoeling niet - maar dat verandert niets aan het resultaat, hé?

Haribo mist hier trouwens een kans. Als het echt hun bedoeling niet was, en als ze echt begaan zijn met racisme, waarom vervangen ze de gewraakte snoepjes dan niet door andere, door niet-problematische? Ze halen ze er gewoon uit, en daarmee is volgens hen de kous af. Ze bewijzen met andere woorden dat ze niets over de niet-westerse wereld kennen. En hoewel er in heel Europa steen en been geklaagd wordt omdat we 'overspoeld' worden door 'vreemdelingen' slagen ze er blijkbaar niet in om zelfs maar aan één van hen te vragen naar een niet-racistisch, modern alternatief. Tiens tiens. Maar met andere woorden: dan negeren we nog liever de helft van de wereld.

Hier en daar gaan de 'journalisten' nog iets verder dan wat Haribo zelf al verklaart. Het fragmentje hieronder komt uit de Engelse Metro, en lijkt verdacht veel op de zwartepietenheisa in Vlaanderen en Nederland.

De snoepjes 'worden al jaren verkocht' (vergelijk: 'het is traditie'), en kinderen en volwassenen 'houden er zo van' (vergelijk: 'het is een kinderfeest'). De 'vrolijke wereld van Haribo is ondersteboven gehaald'. Hoe vervelend toch, al die mensen met hun lange tenen die ons, brave burgers, zomaar van alles willen afpakken! En dat alleen maar omdat ze alle dagen geconfronteerd worden met discriminatie, gescheld, verdachtmakingen, dreiging met geweld of reëel geweld. Tsss!

Nieuwssites minimaliseren racismeklachten tegen Haribo door 'racistisch' tussen aanhalingstekens te zetten of zich zelfs luidop af te vragen of de snoepjes wel racistisch zijn.

'Overlast'

Nobel initiatief in Antwerpen: het stadsbestuur gaat samenwerken met de Stichting Barka om aan lager wal geraakte Poolse immigranten terug naar hun thuisland te begeleiden. De Stichting maakt er ook werk van om die mensen - die nog altijd de Poolse nationaliteit hebben - opnieuw te integreren in Polen.

Nobel initiatief, maar Liesbeth Homans zou Liesbeth Homans niet zijn als ze een kans laat liggen om slachtoffers te blameren. Mensen die hun land - en dus: alles wat ze kennen - achterlaten om elders te proberen een toekomst op te bouwen, dat zijn geen mensen maar 'overlastplegers'. In plaats van ergens te gaan wonen, werk te vinden en een gelukkig gezinnetje te stichten, durven die inwijkelingen hier zomaar op straat te gaan leven, alcoholproblemen te ontwikkelen en 'soms' criminele feiten te plegen. Overlast! Laat dus maar duidelijk zijn, zal Schepen van Asociale Zaken Homans gedacht hebben, dat het stadsbestuur geen 'mensen wil helpen'. Nee nee: het doel is overlast bestrijden! Voilà!

1000 meer of minder, wat maakt het uit?

Krantenartikels worstelen soms met aantallen: hoe exact moeten die zijn? In dit artikeltje uit De Morgen bléven ze twijfelen.

Was het nu meer dan 1000, exact 2000 of meer dan 2000? Hieronder zie je de huidige stand van zaken.

Go home train, you're drunk pic.twitter.com/paEViGrn7u
— Chris Applegate (@qwghlm) 17 januari 2014

Wie Twitter een beetje kent, vindt 2000 retweets trouwens belachelijk weinig als er in de titel 'Twitter werd gek' staat. Gelukkig heeft De Morgen zelf door dat het hooguit om een 'mini-trend' gaat.

Vrouwen tellen: dé auteurs van 2013 (2)

Eindejaarslijstjes en boeken-top zoveels, dus. Ik schreef eerder al over de literatuurbijlage van De Standaard, waar de experts ter zake (van wie een derde vrouwen) in totaal 31 schrijfsters en 130 schrijvers opnoemden. Overweldigend veel aandacht voor mannen, dus. Elders vinden we andere verhoudingen. Humo vermeldt 5 vrouwen en 10 mannen. In De Morgen gaat het over 10 vrouwen en 20 mannen. Knack raadt 3 boeken van vrouwen aan en 7 van mannen. Gek hé, dat telkens exact een derde van de namen hier vrouwelijk zijn? En in De Standaard was dat maar een vijfde. Tiens tiens. Maar daar bestond de groep van mensen die aan het woord kwam voor een derde uit vrouwen. Tiens tiens.

Zijn de vrouwelijke schrijvers aan het 'oprukken', zoals Saskia De Coster strijdvaardig schrijft in De Morgen en De Volkskrant? Natuurlijk niet. De aandacht en erkenning voor hun werk groeien nog altijd maar mondjesmaat, en de weerstand is blijkbaar nog altijd groot. Grasduin maar even in de reacties onder De Costers artikel (opgelet: kan de geestelijke gezondheid en het geloof in de mensheid schaden!). Maar het maakt blijkbaar wel een verschil aan wie je vraagt om boeken aan te bevelen, en dat is niet verwonderlijk. De Coster schrijft ook dat vrouwen lang geen tijd kregen (of konden maken) om aan schrijven toe te komen. In Virginia Woolfs A Room of One's Own gaat het ook over een eigen plekje om ongestoord te kunnen schrijven. Als vrouwen al aan schrijven toekomen, speelt seksisme nog een rol wanneer ze een uitgever proberen te vinden, wanneer die uitgeverij het boek moet ondersteunen met een promotiecampagne, wanneer (en van wie) het boek aandacht krijgt van critici, én wat die critici er ten slotte over schrijven. En als die hordes allemaal genomen zijn, moet je nog in eindejaarslijstjes geraken, op shortlists voor literaire prijzen, en op lectuurlijsten in scholen. De aandacht moet warm gehouden en structureel gemaakt worden. Dat gebeurt al eeuwenlang met het werk van mannen, die door andere mannen opgehemeld en aanbevolen worden, en die van grotendeels uit mannen bestaande jury's de voorkeur krijgen bij de toekenning van boekenprijzen.

Over smaak valt niet te twisten. Maar boeken verkopen blijkbaar beter als er een mannennaam op de cover staat, en vrouwen krijgen meer aandacht als je ook aan vrouwen om leestips vraagt. Dan kun je toch op z'n minst zeggen dat smaak door meer beïnvloed wordt dan objectieve kwaliteit. Aangezien elk potentieel lezerspubliek bovendien voor de helft uit vrouwen bestaat (en dat is dus meer dan een derde!), laten we blijkbaar al veel te lang toe dat de verkeerde mensen hun voorkeuren aan ons opdringen.

Vrouwen tellen: dé auteurs van 2013 (1)

Het einde van het jaar is de tijd van de lijstjes. Mooiste momenten, meest ontroerende momenten, grootste gebeurtenissen, beste films of boeken, noem maar op. Als daar 'experten' voor aangesproken worden, is het altijd interessant om te zien over wie dat dan gaat, want de invulling van dat begrip is meestal nogal eenzijdig. Die selectie van experten heeft bovendien invloed op wie of wat er naar voren geschoven wordt. Mensen die zich baseren op dergelijke lijstjes om bijvoorbeeld hun vakantielectuur te kiezen of om zich cd's aan te schaffen, worden zo sterk in een bepaalde - en beperkte - richting gedrumd.

De Standaard stelde een bijlage samen met 'De beste boeken van 2013'. 31 mannen en 17 vrouwen mogen antwoord geven op drie vragen: welk boek zal je bijblijven, welk boek verdient een tweede kans, en welk boek zou je op een bank willen achterlaten zodat iemand anders het kan ontdekken?

De mannen noemen samen in totaal 76 verschillende namen van mannelijke auteurs, en 14 van vrouwen. Bij de mannelijke auteurs zitten er ook zes dubbele suggesties: vier schrijvers kwamen op meer dan één lijstje voor, Stefan Hertmans kwam zelfs vier keer voor.
Bij de vrouwen is de verhouding minder scheefgetrokken, maar ook zij hebben blijkbaar een voorkeur voor mannelijke auteurs: 44 tegenover 16. Weer komt Stefan Hertmans vier keer voor, James Salter krijgt twee vermeldingen, en als enige vrouwen komen Kate Atkinson en Claire Messud twee keer aan bod.

Ook opvallend: de mensen die aan het woord komen, hebben een heel uiteenlopende smaak. Slechts een paar namen komen zowel bij de mannen als bij de vrouwen voor: Stefan Hertmans ('Oorlog en terpentijn' moet echt een aanrader zijn), James Salter, John Williams, Sjon, Sylvain Tesson, Arnon Grunberg, Amity Gaige, Katie Roiphe en Kate Atkinson. Zelfs bij de namen waar de mannen en de vrouwen het over eens zijn, zijn er dus dubbel zoveel van schrijvers als van schrijfsters.

Wat zijn de oorzaken voor al die verhoudingen, die allemaal in dezelfde richting scheefgetrokken zijn? Eén reden zien we alvast in de film 'Magic Beyond Words: The JK Rowling Story'. Daarin horen we een uitgever - uiteraard een oude, blanke man - vragen dat Joanne Rowling een andere naam op haar boek zou zetten. Volgens hem lezen jongens 'as a rule' geen boeken die geschreven zijn door vrouwen. Als je enkel een marktlogica volgt, is die vraag misschien logisch, maar er zijn redenen om daar tegenin te gaan. Alle grapjes en stereotypen over hoe mannen niet in staat zijn om vrouwen te begrijpen, bijvoorbeeld.